Symbolisch bewustzijn

Tijdens mijn zoektocht stuitte ik op het woord symbolisch bewustzijn. Dat betekent zoiets als gevoeligheid voor tekens en richtingaanwijzers in je leven. Dan heb ik het niet alleen over wijsheid die je kunt halen uit tekeningen, dromen, actieve imaginatie, meditatie, hypnose, sprookjes en de beeldtaal van de Bijbel. Maar ook over alert zijn op schijnbaar toevallige dingen, bijvoorbeeld als je staat af te rekenen in de supermarkt, je veters strikt of de bus neemt. Sommige mensen zien of ervaren ze wel, anderen niet. Naarmate ik er meer op ging letten, merkte ik dat ik op allerlei manieren antwoorden kreeg op vragen die op dat moment in mijn leven speelden.

Omdat ik in die periode heel levendige dromen en bijzondere (metafysische) ervaringen had en mijn kinderen ook besloot ik naast de opleiding Zingeving en spiritualiteit de opleiding Symbolische psychologie te volgen. Geïnspireerd op de psychologie van dr. Carl Gustav Jung. Ik leerde daar onder meer over het bewuste en onbewuste van de mens, de werking van complexen, het bestaan van verschillende menstypen en wat de symboliek betekent in bijvoorbeeld sprookjes, tekeningen en dromen. Hieronder vind je voorbeelden van dromen die op mijn pad kwamen toen ik me een paar jaar na de traumatische bevalling nog steeds slecht voelde en wat zij voor mij op dat moment betekenden.

De vlekjesdroom
Onze oudste dochter had als peuter/kleuter voortdurend last van eczeem. Op een avond vraag ik haar of ze misschien zou willen bidden of haar vlekjes weg mogen gaan. Dat vind ze wel wat. De volgende ochtend vraag ik haar of ze nog gedroomd heeft. “Ja” zegt ze, “Jezus was er. Hij zei drie dingen: om mijn vlekjes weg te laten gaan moet ik zorgen dat ik me goed voel. Op mijn knie (blauwe plek) mag een zalfje en mijn splinter zal vanzelf weg gaan”.

De splinter bleek al verdwenen te zijn. Dat was mooi. Ik vroeg haar wat je goed voelen zou kunnen betekenen. Ze antwoordt “je blij en tevreden voelen”. We smeren een zalfje op haar knie. Als we later buiten lopen vraag ik haar nog een keer wat het advies ook al weer was. Ze herhaalt precies hetzelfde. Het voelde als een bijzondere droom, die voor haar betekende dat ze iets te doen heeft met het thema ‘je blij en tevreden voelen’. Ik voelde dat deze droom mij ook iets te zeggen had, omdat ik me -ondanks de mooie ontdekkingen die ik deed- slecht bij mijn nieuwe langzamere, ‘niet strategische’ leven kon neerleggen. Haar droom gaf mij inspiratie om mijn situatie meer te omarmen en om op zoek te gaan naar dingen waar ik blij van werd.

Overgang naar een andere wereld
Jezus kwam in die tijd ook eens in mijn droom voor. Ik stond naast hem op een boot met een paar andere mensen. We waren niet aanwezig met een lichaam maar als energieën. Hij liet ons zien dat wij niet bang hoeven te zijn om dood te gaan en liet ons een doek zien die leidde naar een andere, parallelle, wereld. Als mensen daadwerkelijk over gingen bleek het aan de andere kant van het doek niet wezenlijk anders dan hier. Je bleef gewoon bestaan.

Af en toe zagen we iemand die naar de andere kant van het doek was gegaan terug als een schim en lichaamsafdrukken door het doek heen. We herkenden diegene dan. Het was een hele geruststellende ervaring. Later tijdens deze droom lag er iemand opgebaard en gewikkeld in witte doeken. Toen ik aandacht besteedde aan deze persoon, kwam hij weer tot leven.

Is er meer?
Als je deze laatste droom letterlijk neemt, suggereert hij dat er meer is na de dood. Dat we niet ophouden te bestaan, maar voortleven in een andere, voor ons nu nog onzichtbare wereld. Dr. Elisabeth Kübler-Ross, een Amerikaans psychiater en grondlegster van de hospices zoals wij die kennen, onderzocht meer dan 20.000 gevallen van bijna-dood-ervaringen en bijzondere ervaringen rondom de dood. Voor haar staat vast dat er daadwerkelijk sprake is van een voortbestaan na de dood. Ook de Nederlandse hartspecialist dr. Pim van Lommel stuitte op vele van deze ervaringen en startte een wereldwijd onderzoek. Ik had de eer hem te ontmoeten.

Beide medici geloofden voor hun onderzoeken absoluut niet in het bestaan van dergelijke verschijnselen. Laat staan een voortbestaan na de dood. Zij kregen de inzichten na de analyse van vele duizenden verhalen en door wat ze meemaakten tijdens hun werk. Ook veel hypnotherapeuten vertellen dat mensen in trance spreken over vorige levens. Het boek Een secretaresse in de etalage van Hans ten Dam deelt 25 van deze therapeutische sessies op een heldere en humoristische manier. Mijn droom zou op die manier bekeken als een herbeleving kunnen worden gezien.

Ratio versus beleving
Als ik rationeel denk ben ik op zijn zachtst gezegd voorzichtig met zo’n conclusie. Maar wat het symbolisch bewustzijn typeert en wat de kracht is van een goede droomanalyse, is dat jij de enige bent die kan weten of iets als waar voelt. Jouw ziel is de lat, de waarheidsmeter waarlangs je jouw beleving legt. Twee mensen die hetzelfde meemaken kunnen een zelfde gebeurtenis of symbool heel anders interpreteren. De één die over een kikker droomt zal bijvoorbeeld zeggen dat een kikker een glad, vies, koud wezen is, terwijl een ander zal zeggen dat dit eigenlijk een prins is, als je hem kust.

Hoewel de droom voor mij als ik hem letterlijk nam als waar aanvoelde -dus ‘er is meer dan dit leven, de overgang is vloeiend en contact na de dood is nog mogelijk’-, vertelde hij mij op dat moment ook dat de zware tijd waar ik in zat niet het einde van mijn leven zou zijn. Dat er een nieuwe periode op me wachtte als ik door deze zware jaren heen zou komen. Ik had daarnaast het gevoel dat er in die periode sprake was van een grote vernieuwing in mezelf, een soort wedergeboorte. Dit idee werd onderstreept door een bijzondere ervaring die ik had in de Nieuwe Kerk in Delft. Deel 2 van de droom leek daarbij nog een boodschap in zich te dragen: wat mij zou kunnen helpen met ‘opstaan uit de dood’ is mezelf aandacht geven. Werkelijke diepgaande aandacht en verbinding, in de vorm van zelfacceptatie en zelfliefde.

Een droom als gids
De droom over de overgang naar de dood bleek ook op een andere manier betekenisvol. De ochtend na deze droom deed ik mijn vrijwilligerswerk in het hospice. Er lag een oude vrouw in haar laatste uren voor het sterven nagenoeg niet aanspreekbaar op haar zij, vastgeklampt aan haar bed. Ik stelde me aan haar voor, maar realiseerde me direct dat een gesprek voeren onmogelijk was. Ze reikte me bevend haar hand. Ik pakte deze en ze gaf me ook haar andere.

We keken elkaar diep in de ogen en zwegen. Ik dacht bij mezelf ‘laat je tranen maar gaan wanneer je wilt’ en dacht aan mijn droom van die nacht: ‘ze is zo dicht bij ‘het doek’, misschien kan ze alvast een glimp van de overkant te zien krijgen?’. Alsof ze me gehoord had begon ze zachtjes te huilen. Onze blikwisseling was heel intens. Het leek net alsof ze naar de tv keek, maar dan in mijn ogen. Nadat ze stopte met huilen hield ze nog steeds mijn handen vast. Ze probeerde wat te zeggen, maar kon amper een geluid maken. Met haar laatste kracht zei ze heel zacht: “Zo mooi…”. En er ontstond een diepe rust.

Nieuwsgierig naar de ziel
Deze ontmoeting en betekenisvolle dromen moedigden me aan om me verder te verdiepen in symbolisch bewustzijn. Zo werd ik blij van het humoristisch en vlot geschreven boekje Is toeval echt toevallig? van dr. Moolenburgh. Heel licht en boordevol voorbeelden. Wetenschappelijk diepgang op het vlak van symbolisch bewustzijn vond ik in het boek Mystagogie van dr. Tjeu van den Berk.

Op verschillende plaatsen komt terug dat als je meer symbolisch bewustzijn ontwikkelt, je de taal van de ziel leert begrijpen. Maar wat is dan de ziel? Lees daarover in het volgende stukje, over de ziel.