Stadia van persoonlijke ontwikkeling

Voor mijn afstuderen als geestelijk begeleider deed ik onderzoek naar de verschillende fasen die er te ontdekken zijn in persoonlijke ontwikkeling. Die vinden we onder meer terug in de beeldtaal van de Bijbel en in de diepere lagen van sprookjes. De wetenschappers dr. Rudolf Steiner en dr. Carl Gustav Jung herkennen daarin een bepaalde gemeenschappelijke chronologische structuur. Hieronder geef ik daarvan een praktisch voorbeeld.

Stel dat het Paasverhaal niet zomaar een mooi verhaal is dat zich afspeelde in de tijd van Mozes en Jezus, maar een onderdeel is van jouw eigen ontwikkelingsweg.

Er moet iets gebeuren
Stel (1) dat je in een situatie zit die je veel verdriet doet, boos maakt of onrust geeft. Je houdt het niet meer uit. Je zou het liefst in een woestijn willen gaan zitten, alles achter je laten of je zou willen huilen, niet meer uit bed willen komen of alles eruit willen schreeuwen. Tijdens momenten van stilte realiseert je je diep van binnen: er moet iets gebeuren. Hierover piekeren lost niks op. Maar wat wel? Je begint de stem van je hart te ontdekken. Stel (2) dat de onrust en stuurloosheid aanhoudt, maar dat er wel iets gebeurt waarvan je denkt: ‘hé, dit is interessant” of “dit raakt mij’. Je voelt daarbij iets twinkelen in je hart.

Een verandering krijgt vorm
Stel (3) je neemt een paar dagen vrij om eens te kijken wat je met de hele situatie aan moet en je neemt een besluit: ik ga dit anders doen, ik kan dit, ik ga er voor! Maar stel (4) dat je verder gaat en dan… slaat de twijfel toe. Want je zet stappen om te veranderen en dat geeft best wel wat verlichting, maar er komen wel 12 dingen op je pad die aandacht vragen. En regelmatig denk je “waar gaat dit heen?”

Je wordt een ander mens
Stel (5) dat je doorzet en dat de door jou ingezette verandering langzaam maar zeker zijn vruchten gaat afwerpen. Je gaat misschien een opleiding volgen waar je blij van wordt, je zegt anderen eindelijk wat je voelt of niet voelt, krijgt de smaak van sporten te pakken of je begint jouw reactie op tegenslagen te doorzien. Sommigen zeggen zelfs dat je straalt. Stel (6), je hebt zichtbare stappen gezet. Maar dat niet alleen. Je kijkt terug en je ontdekt dat je een ander mens bent geworden. De weg gaat nog steeds niet altijd over rozen, maar je weet: ik ben een nieuwe versie van mezelf geworden. Ik heb geluisterd naar mijn innerlijke stem en ik heb de vlam in mezelf aangewakkerd. (7)

Waar hebben we dit eerder gezien?
Er zijn verhalen in het Nieuwe Testament die overeenkomsten vertonen met elk van de zeven fasen die ik hierboven heb omschreven:

Er gebeurt iets, waardoor je je meer naar binnen richt: Johannes de Doper doopt mensen die een ommekeer in hun leven willen. Hij wordt onthoofd: je realiseert je dat je hoofd je geen oplossing zal bieden, het is je hart waar het om draait.
Het is een donkere tijd, maar je ontdekt een lichtpuntje dat jou kracht geeft en dat je wilt voeden: de geboorte van Jezus in Bethlehem (Bethlehem betekent ‘broodhuis’, voedende plaats) op het omslagpunt van de langste nacht van het jaar naar het lengen van de dagen.
Je gaat iets veranderen in je leven dat je verrijkt, maar een stemmetje in je hoofd zegt: ‘helpt dit wel, is het alle inspanningen waard, levert het mij wel genoeg op?’: Jezus wordt gedoopt, maar krijgt bezoek van de duivel.
Je komt wel 12 kanten van jezelf tegen die aandacht vragen: de 12 discipelen die voor krachten in ons staan, zoals Petrus voor onze wil, Jacobus voor ons verstand en Johannes voor ons gevoel, Judas voor bezitsdrang, geldingsdrang en machtsdrift. Hoe verhouden we onszelf hiertoe?
Nieuwe gedachten, gevoelens, krachten en inzichten voeden en reinigen je zo dat je een ander mens bent geworden: het avondmaal met de voetenwassing van de discipelen. Reinig jij al jouw (12) belangrijke delen en krachten, van onderop door dienstbaar te zijn?
Je laat je oude leven achter je: de kruisiging op Goede Vrijdag, je oude ‘ik’ sterft, je leeft steeds meer in verbinding met je hart, je levensmissie en iets dat groter is dan jij bent.
Je leeft volledig vanuit verbondenheid met je hart en met dat wat je overstijgt: de opstanding van Christus met Pasen, de doeken (het lichaam, ons omhulsel) waarin baby Jezus bij zijn geboorte werd gewikkeld, blijven na zijn opstanding achter. Je hebt je los gemaakt van oordelen, invloeden en ‘het materiële’: je ziel is bevrijd.

Vragen die je jezelf kunt stellen
Het leven gaat niet altijd over rozen. Het helpt om jezelf en je levenswandel beter te leren kennen. Bijvoorbeeld door antwoord te geven op vragen zoals hoeveel invloed denk je dat jij hebt op je leven? Op dingen die op je pad komen. Op je eigen gedachten en gevoelens. Hoe zie jij jezelf in relatie tot anderen en ‘iets hogers’? Welke krachtbronnen inspireren jou? Heb je een levensdoel? Zo ja, hoe ziet dat levensdoel, je levensopdracht, eruit? Hoe zou je dit doel kunnen realiseren? Wat is daarvoor nodig?

Inzichten die je krijgt door bezig te zijn met dit soort vragen maken het makkelijker om keuzes te maken. Om rust te vinden en om te bepalen of je bepaalde gevoelens, gedachten, gedrag of overtuigingen wilt koesteren of juist wilt loslaten.

Literatuur
Meer lezen over dit thema? Ontdek dan hier meer over symboliek en persoonlijke ontwikkeling. Of verdiep je in de volgende boeken, die ik gebruikte voor mijn scriptie.

Birgelen, J.H. van & Vries-Ek, P.E. de (1999), Alchemie en psychologie, Lemniscaat, Rotterdam.
Blaauw-Robertson, W.D. (1998), De symbolische betekenis van de klassieke sprookjes, East-West, ’s-Gravenhage.
Campbell, J. 2000 (2), De held met de duizend gezichten, Uitgeverij Olympus Contact, Amsterdam.
Campbell, J. (2003), Gij zijt DAT, Ankh-Hermes, Deventer.
Campbell, J. (2009), Volg de stem van de je hart, Ten Have, Kampen.
Croes–Van Delden, J.F. (1980), Symboliek van sprookjes, Ankh Hermes, Deventer.
Douma, M. (2016), Storytelling in 12 stappen, Atlas Contact, Antwerpen en Amsterdam.
Eckhart (1975), Van God houden als van niemand, Gottmer, Haarlem.
Fromm, E. 1974 (4), Dromen, sprookjes, mythen, Bijleveld, Utrecht.
Jung, C.G. 1958 (4), Psychologische typen, Servire, ’s-Gravenhage.
Jung, C.G. 1981 (5), Aion, Routledge, London and New York.
Jung, C.G. (1989), Mysterium Coniounctioni, Princeton University Press, New York.
Jung c.s., C.G. (1992), De mens en zijn symbolen, Lemniscaat, Rotterdam.
Jung, C.G. 1995 (3), Verlossing in de alchemie, Lemniscaat, Rotterdam.
Jung, C.G. (1998), Antwoord op Job, Lemniscaat, Rotterdam.
Jung, C.G. 2000 (2), Psychologie en religie, Lemniscaat, Rotterdam.
Jung, C.G. 2001 (5), Maatschappij en individu, Lemniscaat, Rotterdam.
Jung, C.G. 2001 (5), Oerbeelden, Lemniscaat, Rotterdam.
Jung C.G. 2003 (9), Archetypen, Lemniscaat, Rotterdam.
Jung, C.G. 2015 (9), Herinneringen, Dromen, Gedachten, Lemniscaat, Rotterdam.
Kempis, Th. a 2003 (3), De navolging van Christus, Pelckmans, Kapellen.
Kok, Th.W. (2009), De sprookjesgrot, Phagos, Rijen.
Meer, A. van der (2017), Vrouw Holle en de verborgen wijsheid in sprookjes, Pan Sophia, Honselersdijk.
Mosmuller, M. (2011), Rudolf Steiner Een spirituele biografie, Occident, Baarle Nassau.
Oort, J. van & Quispel G. (2005), De Keulse Mani-Codex, In de Pelikaan, Amsterdam.
Pameijer, J.M. (1998), De Mythe van Christus, Ankh-Hermes, Deventer.
Pameijer, J.M. (2006), De vergeten waarheid, Aionion Symbolon, Amstelveen.
Post, E. (2011), Schrijven met het Oerverhaal, Augustus, Antwerpen en Amsterdam.
Quispel, G. (2003), Valentinus de gnosticus en zijn Evangelie der Waarheid, In de Pelikaan, Amsterdam.
Quispel G. (2005), Evangelie van Thomas, In de Pelikaan, Amsterdam.
Quispel (redactie), G. (2005), Gnosis, De derde component van de Europese cultuur traditie, Rozekruispers, Haarlem.
Ratzinger Benedictus XVI, J. (2012), Jezus van Nazareth, Lannoo, Tielt.
Rinpoche, S. (2015), Het Tibetaanse boek van Leven en Sterven, Kosmos, Utrecht en Antwerpen.
Schaik, J. van (2002), Het beeld van Jezus Christus door de eeuwen heen, Christofoor, Zeist.
Scholtes, E. (1991), De verborgen dimensie in het werk van Jung en Pauli, J.H. Kok, Kampen.
Schuurman, C.J. (1973), Er was eens … Er is nog, Ankh-Hermes, Deventer.
Slavenburg, J. (1990), Rudolf Steiner, Ankh-Hermes, Deventer.
Slavenburg, J. (1996), De geheime woorden, Ankh-Hermes, Deventer.
Slavenburg, J. (2005), Van Ankh tot Hermes, Ankh-Hermes, Deventer.
Slavenburg, J. (2006), Een sleutel tot gnosis, Ankh-Hermes, Deventer.
Slavenburg, J. (2008), Valsheid in geschrifte, Walburg Pers, Zutphen.
Slavenburg, J. (2010), Het Thomas-Evangelie, Ankh-Hermes, Deventer.
Steiner, R. (geen jaartal, oorspronkelijke druk 1904), Hoe verkrijgt men Bewustzijn op hoogere Gebieden, Courvreur, Den Haag.
Steiner, R. (1960), Die Bhagavad Gita und die Paulusbriefe, Steiner Verlag, Dornach.
Steiner, R. (1978), Hoe werken de engelen in ons astrale lichaam, Vrij Geestesleven, Zeist. Twee voordrachten gehouden in Zürich in 1918.
Steiner, R. (1993), De geestelijke leiding van mens en mensheid, Vrij Geestesleven, Zeist. Drie voordrachten gehouden in 1911 in München.
Steiner, R. (1998), De wetenschap van de geheimen der ziel, Vrij Geestesleven, Zeist.
Steiner, R. (1999), Het esoterische christendom, Vrij Geestesleven, Zeist. Diverse voordrachten in diverse steden in 1910-1912.
Steiner, R. (2002), De Akashakroniek, Pentagon, Amsterdam.
Steiner, R. (2002), Het evangelie naar Lucas, Vrij Geestesleven, Zeist. Tien voordrachten in Bazel in 1909.
Steiner, R. (2011), Van Jezus naar Christus, Pentagon, Amsterdam. Twee voordrachten. Eén voordracht gehouden in Karlsruhe 1911 en één in Hamburg 1913.
Steiner, R. (2014), Hoe vind ik de Christus, Pentagon, Amsterdam. Twee voordrachten, één gehouden in Zürich in 1918 en één in Londen in 1922.
Steiner, R. 2014 (3), Metamorfosen van de ziel, Vrij Geestesleven, Zeist. Diverse voordrachten gehouden in Berlijn, winter 1909/19010.
Steiner, R. 2014 (3), Sprookjes, Pentagon, Amsterdam. Drie voordrachten gehouden in Berlijn in 1908, 1911 en 1913.
Uyldert, M. (1979), Verborgen wijsheid van het sprookje, De Driehoek, Amsterdam.
Verhoeven, P. (2009), Jezus van Nazareth, Meulenhoff, Amsterdam.
Wegh, A. (2015), Kundalini ontwaken, Nau, Blaricum.
Wegh, A. (2016), Johannes de Doper die Jezus de Christus werd, Magdalena, onbekend.