Eindeloos bewustzijn

“Wat je hebt, vergaat, wat je bent leeft verder, aan ruimte en tijd voorbij.” Pim van Lommel

Op zaterdag 31 augustus 2019 bezocht ik een lezing van dr. Pim van Lommel, voormalig cardioloog binnen het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem. Dr. van Lommel reist de hele wereld af om zijn onderzoek over bijna-dood ervaringen (BDE) -ook wel nabij de dood ervaringen (NDE) genoemd- en de relatie tussen bewustzijn en hersenfunctie te delen. Voor dit onderzoek werden mensen geïnterviewd die klinisch dood waren verklaard aan de hand van EEG apparatuur, werden gereanimeerd, bijkwamen en daarna getuigden van bijzondere ervaringen tijdens de periode dat ze klinisch dood waren. Je kan hierbij denken aan het ontmoeten van overleden dierbaren, het ervaren van een ongekende vrede, kleuren, onvoorwaardelijke liefde, stralend licht, een tunnel, een terug- of vooruitblik op het leven, een uittreding uit het lichaam en het horen en zien van God of andere religieuze figuren. Hieronder mijn impressie van deze indrukwekkende middag.

Van Lommel begon te vertellen dat voor 1966 nagenoeg iedereen die een hartstilstand kreeg, daaraan overleed. Voor die tijd bestond er namelijk geen reanimatie via handmatige hartmassage of met elektrische apparatuur. Hij leidde één van de eerste teams die reanimatie toepaste en in 1969 meldde een patiënt hem iets wonderlijks. De patiënt was na een bewusteloosheid van ongeveer 4 minuten zonder hartslag met succes gedefibrilleerd maar was zeer teleurgesteld dat hij ’terug’ was. Hij had namelijk een ervaring gehad met een tunnel, licht, een prachtig landschap en muziek, waar hij had willen blijven. Van Lommel had zoiets nog nooit gehoord, omdat er in de toenmalige wetenschap vanuit werd gegaan dat bewustzijn was gekoppeld aan hersenfunctie. Het zou dus niet mogelijk zijn om bewustzijn te ervaren als je hart stil staat.

In zijn boek Eindeloos bewustzijn is Van Lommel open over het feit dat het overlijden van zijn moeder en broer op 41-jarige leeftijd hem pas jaren later echt aan het denken zetten over de dood, omdat hij er toen persoonlijke gevoelens bij kreeg. In die tijd kwam er een boek over BDE op zijn pad, Terugkeer uit de dood van George Ritchie en Van Lommel startte met het bevragen van zijn patiënten die een hartstilstand hadden overleefd. Bijna een kwart van zijn patiënten had een BDE gehad terwijl ze klinisch dood waren! Een mooi verhaal is dat van een patiënt die via een uittreding uit zijn lichaam, terwijl hij klinisch dood was, had gezien dat Van Lommel degene was geweest die zijn gebit in een lade van een kastje in de operatiekamer had gelegd. Toen de man met succes weer bij was gebracht en verplegend personeel tevergeefs had gezocht naar zijn gebit, sprak de patiënt van Lommel aan: “maar hij weet waar mijn gebit ligt, want hij heeft hem uit mijn mond gehaald en in een lade gelegd”. Het gebit was weer terecht…

De patiëntverhalen veranderden Van Lommels leven. Want de bijzonderheid ervan, bijvoorbeeld het contact dat zij hadden met overledenen, een poort, waarvan men wist dat het een grens was waarna terugkeer onmogelijk was, voorspellende inzichten over het leven dat nog zou volgen na reanimatie, leidde niet alleen tot onderzoeksvragen maar ook tot levensvragen. Zoals waarom ontstaan er in iemands leven zulke ingrijpende veranderingen na een BDE? Hoe en waarom ontstaat een BDE? Wie ben ik, waarom ben ik hier, wat is de oorsprong van mijn leven? Wat betekent de dood voor mij, gaat mijn leven dan nog door? De materialistisch opgeleide arts, veranderde langzaam in iemand die de spirituele dimensie van het leven niet meer kon ontkennen. Hij werd een wereldberoemd medisch onderzoeker over bewustzijn.

Net als dr. Elisabeth Kübler-Ross, grondlegster van de hospices, onderzocht Van Lommel duizenden gevallen van BDE. In lijn met grote spirituele stromingen is zijn conclusie: ik heb een lichaam, ik ben bewustzijn. Lees die zin nog eens: ik heb een lichaam, ik ben bewustzijn. En in vervolg daarop, één van zijn laatste sheets van de middag: “wat je hebt, vergaat, wat je bent leeft verder, aan ruimte en tijd voorbij”. Je ziel gaat dus verder, er is meer na de dood. Toen ik dat een tijdje terug zelf zo begon te ervaren veranderde mijn mensbeeld, mijn wereldbeeld en mijn godsbeeld. Het is onvoorstelbaar wat zo’n ervaring met mensen kan doen. Zoals een streng gereformeerde vrouw na haar bijna-dood ervaring op haar sterfbed met mij deelde: “ik wou dat ik de natuur en de wereld eerder met deze ogen van mildheid en liefde had kunnen bekijken”. Maar ook het ongeloof van familie en vrienden is een belangrijk maar pijnlijk gegeven. Het plaatst degene die zo’n bijzondere ervaring meemaakt vrijwel altijd in een isolement, door de onbekendheid van het fenomeen en de vaak totaal andere inzichten en houding die iemand opeens heeft. Na zo’n ervaring ben je voorgoed ‘iemand anders’.

Pim van Lommels boek Eindeloos bewustzijn is een aanrader voor iedereen die door de ogen van de wetenschap een duik wil nemen in de onbegrensdheid van leven en dood en het leven hierna.